Democratie

In 2022 is door Ron van Wonderen (Verweij Jonker Instituut) gekeken in welke mate en onder welke voorwaarden Nederlanders ontvankelijk zijn voor illiberaal en antidemocratisch gedachtegoed en hoe deze ontvankelijkheid zich in de tijd ontwikkelt, Het onderzoek “Democratisch bewustzijn in Nederland”, is uitgevoerd onder een representatieve steekproef van 1.616 Nederlanders van 18 jaar en ouder in opdracht van de Anne Frank Stichting. De aanleiding voor dit surveyonderzoek was de behoefte om een instrument te ontwikkelen dat kan deze ontwikkeling kan vaststellen. Dit rapport bevat de tweede meeting van het onderzoek.

De conclusie luidt dat de gehechtheid aan democratische waarden en grondrechten in Nederland groot en robuust is. De waardering voor democratische waarden en grondrechten is ook na een crisis als de coronapandemie nog altijd hoog. 

Hij maakt een kanttekening bij deze conclusie dat er anderzijds bij een aanzienlijke minderheid in de Nederlandse samenleving sprake is van een fluïde, opportunistische omgang met democratische grondrechten. De bereidheid van burgers om ten aanzien van urgente en complexe problemen waarover zij zich zorgen maken de parlementaire democratie, of onderdelen daarvan tijdelijk terzijde te schuiven, kan de pijlers van de democratische rechtsstaat ondermijnen. Het risico van een glijdende schaal is reëel: als de democratie opzij gezet wordt voor een (urgent) probleem, waarom dan niet ook voor een volgend (urgent) probleem? 

Daarbij is het extra zorgwekkend dat met name de jongste groep in ons onderzoek, de 18-24 jarigen, in 2021 een hogere ontvankelijkheid voor illiberaal en antidemocratisch denken heeft dan in 2019.